Τα Ευαγγέλια μας περιγράφουν τον Ιησού να μαστιγώνεται, να δέρνεται και κατόπιν να σταυρώνεται. Καθώς ήταν πάνω στον σταυρό, περιμένοντας να πεθάνει, μερικές απ’ τις τελευταίες Του λέξεις ήταν «Πατέρα, συγχώρεσέ τους». 1 Η συγχώρεση ήταν η δική Του απόκρισή σε μία άδικη δίκη, στο ότι μαστιγώθηκε με ένα μαστίγιο με σιδερένιες απολήξεις που ξέσκιζαν το δέρμα και απέφεραν αφάνταστο πόνο, στο ότι έμπηξαν καρφιά στα χέρια Του και τα πόδια Του και στο ότι Τον άφησαν να πεθάνει αγωνιωδώς πάνω στον σταυρό. Αν και από τη μια, η αντίδρασή Του είναι εκπληκτική, απ’ την άλλη, βγάζει τέλειο νόημα όταν διαβάζουμε τι δίδαξε ο Ιησούς για τη συγχώρεση στη διάρκεια της υπηρεσίας Του. Και όχι μόνο την δίδαξε – αλλά και την ενσωμάτωσε τόσο στη ζωή Του αλλά και στον θάνατό Του. Έκανε πράξη αυτά που κήρυττε.
Η συγχώρεση του Θεού
Η συγχώρεση του Ιησού αντικατόπτριζε τη συγχώρεση του Πατέρα Του. Στην Παλαιά Διαθήκη, όταν ο Θεός αποκάλυψε τον Εαυτό Του στον Μωυσή, αναφερόμενος στον Εαυτό Του είπε, «Ο Κύριος, ο Κύριος ο Θεός είναι οικτίρμονας και ελεήμονας, μακρόθυμος, και πολυέλεος, και αληθινός, ο οποίος φυλάττω έλεος σε χιλιάδες, συγχωρώ ανομία και παράβαση και αμαρτία». 2 Ο Θεός έλεγε ότι η συγχώρεση ήταν ένα απ’ τα θεία Του γνωρίσματα και η οποία είναι ριζωμένη στον χαρακτήρα Του. Αυτό το χαρακτηριστικό Του αναφέρεται σε όλη την Παλαιά Διαθήκη, όπως για παράδειγμα: «Εσύ είσαι Θεός συγχωρητικός, ελεήμονας και οικτίρμονας, μακρόθυμος και πολυέλεος, και δεν τους εγκατέλειψες». 3
Όταν συγχωράμε άλλους για πράγματα που μας έχουν κάνει, αυτό αντικατοπτρίζει την αντίληψή μας όσον αφορά τη θεία συγχώρεση. Πρέπει να συγχωράμε τους άλλους επειδή έχουμε συγχωρεθεί κι εμείς. Ο Ιησούς πέθανε ώστε να μπορέσουν να συγχωρεθούν οι αμαρτίες μας και μας έχει ειπωθεί να συγχωράμε κι εμείς τους άλλους όταν αυτοί αμαρτάνουν σε μας ή μας αδικούν.
Τι είναι συγχώρεση και τι δεν είναι
Κάποιες κακές πράξεις γίνονται σκόπιμα. Βιαιοπραγούν εναντίον μας είτε με κάποιο φυσικό τρόπο, είτε λεκτικά είτε συναισθηματικά. Κάποιος μας κλέβει, ίσως ξεγελώντας μας σκόπιμα ώστε να μας αφαιρέσουν χρήματα, αγαθά, κτλ. Κάποιος που αγαπάμε μας προδίδει – ένας σύζυγος, κάποιο οικογενειακό μέλος ή ένας στενός φίλος. Μερικές απ’ τις πληγές που βιώνουμε είναι ασήμαντες, όμως με την πάροδο του χρόνου γίνονται σημαντικές, όταν επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά.
Η συγχώρεση δεν κλείνει τα μάτια στη βλάβη ή στο κακό που μας προξένησε κάποιος. Δεν δικαιολογεί το γιατί μας πλήγωσαν και δεν ελαχιστοποιεί τη σοβαρότητα του αδικήματος. Δεν σημαίνει ότι το αδίκημα παύει να μας πονάει ή ξεχνιέται. Η συγχώρεση δεν είναι μια αυτόματη αποκατάσταση εμπιστοσύνης. Δεν αντικαθιστά τη δικαιοσύνη, καθώς μερικές φορές υφίστανται συνέπειες που πρέπει να αντιμετωπίσει κάποιος ακόμα και μετά την πράξη της συγχώρεσης. Ούτε πρόκειται περί μιας άμεσης συναισθηματικής θεραπείας.
Η συγχώρεση κοιτάει το κακό που μας έχουν επιφέρει, παραδέχεται ότι μας έχει πληγώσει και μετά αποφασίζει να συγχωρέσει – το οποίο στην ουσία είναι η απόφαση να αρχίσει τη διαδικασία της συγχώρεσης. Αναγνωρίζει ότι η πληγή που βιώσαμε ήταν προσωπικού χαρακτήρα, άδικη και βαθιά και επιλέγει να εγκαταλείψει τα εσωτερικά αρνητικά αισθήματα που νοιώθουμε για κάποιον που μας πλήγωσε, με σκοπό το τραύμα αυτό να πάψει να μας επηρεάζει αρνητικά.
Όπως εξηγεί και η Κέλυ Μίντερ στο βιβλίο της, The Fitting Room:
Η συγχώρεση δεν αρνείται το τι μας έχουν κάνει οι εχθροί μας, δεν αποκαλεί κάτι ορθό, το οποίο έχει υποστεί ρωγμή ή κάτι αγνό το οποίο έχει αλλοιωθεί. Η συγχώρεση βλέπει κατάματα αυτό που έχουν κάνει οι παραβάτες, αναγνωρίζει την ύπαρξη της πληγής και κατόπιν επιλέγει να συγχωρέσει. Δεν έχει τίποτα να κάνει με την άρνηση του σφάλματος εκείνων που μας πλήγωσαν, αλλά ως επί το πλείστον έχει να κάνει με την αλλαγή της δικής μας καρδιάς προς αυτούς. 4
Μερικές φορές περιμένουμε να συγχωρέσουμε το άτομο που μας πλήγωσε, αφού πρώτα απολογηθεί γι’ αυτό που έκανε. Θέλουμε να αναγνωρίσουν ότι αυτό που έκαναν ήταν λάθος και να ζητήσουν συγνώμη. Όμως εδώ υπάρχουν κάποια ερωτήματα. Μερικές φορές το άτομο αυτό δεν γνωρίζει ότι μας πλήγωσε και σ’ αυτή τη περίπτωση δεν θα ζητήσουν συγνώμη. Σε άλλες περιπτώσεις, το άτομο γνωρίζει ότι σας πλήγωσε, όμως δεν τους νοιάζει και άλλες φορές το άτομο εκείνο δεν ζει πια. Αν περιμένετε από κάποιον να σας ζητήσει συγνώμη πριν τους συγχωρέσετε εσείς, ίσως να υποφέρετε από την πληγή στην υπόλοιπη ζωή σας.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου πληγωθήκαμε από εκείνους των οποίων τα προβλήματα έγιναν από μια άποψη και δικά μας. Για παράδειγμα, τα συζυγικά προβλήματα των γονιών μπορεί να πληγώσουν τα παιδιά τους, όμως αυτό δεν γίνεται σκόπιμα. Μερικές φορές πληγωθήκαμε από εκείνους που έκαναν λάθη. Μερικές φορές κάποιος μπορεί να προσπαθεί να κάνει κάτι το οποίο νομίζει ότι θα είναι ωφέλιμο, όμως στο τέλος δεν έχει το ποθητό αποτέλεσμα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, βοηθάει να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι και εμείς επίσης κάνουμε πράγματα που δεν έχουν ως σκοπό τους να βλάψουν τους άλλους. Βέβαια όταν το κάνουμε αυτό, ελπίζουμε ότι κι εκείνοι τους οποίους πληγώσαμε εμείς, θα μας συγχωρέσουν κι αυτοί. Και ως εκ τούτου θα πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να συγχωράμε εκείνους που μας έχουν βλάψει άθελα τους.
Υπάρχει επίσης και κάτι άλλο να λάβουμε υπόψη, ότι δεν χρειάζεται να συγχωρεθεί η κάθε πληγή που βιώνουμε. Πολλές απ’ τις πληγές που υποφέρουμε στη ζωή συμβαίνουν από πράξεις άλλων που δεν θέλουν να μας κάνουν κακό. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου έχουμε συνεχή επικοινωνία με ανθρώπους σαν κι εμάς, οι οποίοι συχνά λένε ή κάνουν πράγματα χωρίς την πρόθεση να μας πληγώσουν, μερικές φορές όμως τα πράγματα αυτά μας πληγώνουν ακούσια.
Ο συγγραφέας Λούις Σμίντς δίνει ένα ενδιαφέρον παράδειγμα:
Υπήρξε κάποτε ένα πρόσωπο στη ζωή μου, που έκανε πράγματα που με εξόργιζαν. Μου φώναζε την ώρα του φαγητού, με είχε σαν υπηρέτη συνέχεια, μέρα-νύκτα, ανεξάρτητα απ’ το πόσο απασχολημένος ήμουνα με άλλα πράγματα. Κάπου-κάπου κατουρούσε τα καλύτερα παντελόνια μου. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, αρρώσταινε και με τρέλαινε, επειδή δεν μου έλεγε που πονούσε. Υπήρχαν στιγμές που ήθελα να της δώσω κάνα δύο. Όμως ποτέ δεν ένοιωσα παρακινημένος να την συγχωρέσω. … επειδή η ύπαρξη στην οποία αναφέρομαι, ήταν το ηλικίας έξη μηνών μωρό μου όμως ποτέ δεν ένοιωσα την ανάγκη να του συγχωρέσω όλα εκείνα τα πράγματα που με εξόργιζαν, επειδή δεν με πλήγωνε σκόπιμα. Την αγαπούσα και ό,τι και να έκανε, εγώ το αποδεχόμουν. 5
Συγχώρεση, θεραπεία και συμφιλίωση
Το να κατανοούμε ότι η Γραφή μας λέει να συγχωρούμε τους άλλους και να συμφωνούμε ότι πρέπει να το κάνουμε πράξη, είναι η μια πλευρά. Όμως η πράξη του να συγχωρέσουμε κάποιον που μας έχει πληγώσει πάρα πολύ, μπορεί να αποβεί δύσκολη και οδυνηρή. Ο Κ. Σ. Λούις είχε πει, «Όλοι λένε ότι η συγχώρεση είναι μια όμορφη ιδέα, μέχρι να πρέπει να συγχωρέσουν κάτι οι ίδιοι».
Η αρχαία Ελληνική λέξη που χρησιμοποιείται περισσότερο για συγχώρεση στην Αγία Γραφή, είναι το αφίημι (όπως στο «άφες ημίν»), το οποίο χρησιμοποιείται για να εκφράσει το αφήνω κάτι ξοπίσω μου ή ακυρώνω κάποιο χρέος. Όταν συγχωρούμε κάποιον για αυτό που έχουν κάνει, τους απαλλάσσουμε από ένα νόμιμο χρέος. Αναγνωρίζουμε ότι έχουμε πληγωθεί ή αδικηθεί, η εμπιστοσύνη μας έχει προδοθεί και ότι η ζωή μας έχει υποστεί φθορά απ’ τις βλαβερές πράξεις κάποιου. Συγχρόνως όμως κατανοούμε ότι είμαστε κι εμείς επίσης αμαρτωλοί, ότι προσβάλλουμε και πληγώνουμε τους άλλους και ότι έχουμε συγχωρεθεί απ’ τον Θεό για τις παραβάσεις μας. Όταν συγχωρούμε, παίρνουμε την απόφαση να ξεχάσουμε τον πόνο μας, την επιθυμία μας για ανταπόδοση, τα θυμωμένα και αρνητικά συναισθήματά μας ενάντια στο άτομο που μας πλήγωσε. Βάζουμε το άτομο και τις πράξεις τους στα χέρια του Θεού.
Φυσικό είναι να νοιώθουμε πως με το να συγχωράμε κάποιον είναι ισοδύναμο με το να τους δικαιολογούμε για ό,τι έχουν κάνει. Όμως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, επειδή αυτό δίνει σε σας την δυνατότητα να απελευθερωθείτε απ’ τον πόνο του αδικήματος, να συνεχίσετε χωρίς να σας βασανίζουν συνέχεια τα άσχημα συναισθήματα ενάντια στο άτομο που σας πλήγωσε.
Συμπέρασμα
Η συγχώρεση είναι ένα περίπλοκο και πολύπλευρο θέμα. Εντούτοις, είναι ξεκάθαρο ότι ο Ιησούς με το δικό Του παράδειγμα και διδασκαλία, έδωσε έμφαση στη συγχώρεση. Μας δίδαξε να συγχωρούμε και σ’ αυτή την εντολή δεν έθεσε περιορισμούς. Αν επιθυμούμε να είμαστε περισσότερο σαν τον Ιησού, τότε θα πρέπει να συγχωράμε τους άλλους για τα οφειλήματά τους – όσο δύσκολο και αν είναι αυτό μερικές φορές – επειδή και ο Θεός συγχώρεσε τα δικά μας οφειλήματα προς Αυτόν. 6