Την πρώτη φορά που ο παππούς, μου έδειξε το δωμάτιο του πάγου στη φάρμα του με τις αγελάδες, ήμουν τόσο δα μικρή. Αφού άρμεγαν πρώτα τις αγελάδες, τοποθετούσαν το γάλα όπως ήταν σε αποστειρωμένα μπουκάλια στο γαλακτοκομείο και κατόπιν τοποθετούσαν τα γεμάτα μπουκάλια μέσα σε παγωμένο νερό στο δωμάτιο του πάγου. Το 1952 δεν υπήρχαν ακόμα τα ηλεκτρικά ψυγεία στην περιοχή εκεί, απλώς είχαν ένα δωμάτιο με καλή μόνωση και μια παχιά πόρτα που εμπόδιζε τη ζέστη να εισέρχεται. Τα μπουκάλια με το γάλα διατηρούνταν φρέσκα μέσα στο παγωμένο νερό βουτηγμένα μέσα σε μια μεγάλη μεταλλική λεκάνη. Την επόμενη μέρα πολύ πρωί, τα ξύλινα κιβώτια με τα γυάλινα μπουκάλια και με κομμάτια πάγου από πάνω τους, φορτώνονταν στο φορτηγό που τα μοίραζε στα σπίτια της τοπικής περιοχής. Φρέσκο γάλα καθημερινά.

Το γάλα αυτό, ούτε παστεριωνόταν, ούτε ομογενοποιούταν. Η κρέμα για τον καφέ, παίρνονταν απ’ το πάνω μέρος ή το γάλα το κτυπούσαν με το χέρι για να ανακατέψουν την κρέμα. Βέβαια μπορούσες να χτυπήσεις και την κρέμα και να την μετατρέψεις σε βούτυρο. Το ακατέργαστο γάλα προέρχονταν από υγιείς αγελάδες και πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι το γάλα εκείνο είχε και θεραπευτικές ιδιότητες. Μετά από μερικά χρόνια, κυβερνητικοί κανονισμοί και ρυθμίσεις απαγόρεψαν την πώληση ακατέργαστου γάλακτος, όμως οι πρώτες μου αναμνήσεις ήταν με το ακατέργαστο γάλα και την απλή μέθοδο που απαιτούνταν για την παραγωγή του.

Ο στάβλος όπου περίμεναν υπομονετικά οι αγελάδες για να αρμεχτούν, το γαλακτοκομείο όπου εμφιαλωνόταν το γάλα και το δωμάτιο του πάγου, όλα τους εξήπταν τη φαντασία μου. Μου άρεσε να αγναντεύω τα καταπράσινα λιβάδια με τα αγριολούλουδα όπου έβοσκαν καθημερινά οι αγελάδες. Μου άρεσε η μυρωδιά απ’ το στάρι και το άχυρο που έτρωγαν, καθώς περίμεναν να αρμεχτούν. Μου άρεσε τόσο πολύ να παίζω κρυφτό και άλλα παιχνίδια με τα αδέλφια μου, τις αδελφές μου και τα ξαδέλφια μου μέσα σε εκείνο τον στάβλο.

Ένα απ’ τα παιχνίδια που παίζαμε ήταν να μπαίνουμε κρυφά μέσα στο δωμάτιο του πάγου, για να δούμε ποιος θα κρατούσε το χέρι του την περισσότερη ώρα μέσα στο παγωμένο νερό. Ακόμα θυμάμαι το τσίμπημα που ένοιωθα απ’ το παγωμένο νερό καθώς προσπαθούσα να κρατήσω το χέρι μου μέσα όση περισσότερη ώρα μπορούσα. Το κρύο έκαιγε το χέρι μου και όταν έβγαζα το χέρι μου απ’ το νερό, το χέρι μου ήταν κατακόκκινο. Ήταν τόσο κρύο που νόμιζα ότι θα πάρει φωτιά.

Μια άλλη φορά, βγήκαμε έξω ένα χειμωνιάτικο πρωινό με τα ξαδέλφια μου για να κάνουμε έλκηθρο και περνούσαμε τόσο όμορφα που δεν με ένοιαζε που το χιόνι έλιωνε μέσα απ’ τα γάντια μου ή που οι μπότες μου είχαν γεμίσει υγρασία. Όταν μπήκαμε στο σπίτι, αντιλήφθηκα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και τα χέρια μου μαζί με τα πόδια μου πονούσαν τόσο πολύ που δεν μπορούσα να κάνω ούτε ζεστό μπάνιο. Έπρεπε να καθίσω μέσα σε μια λεκάνη με δροσερό νερό, το οποίο βαθμηδόν ζεσταινόταν μέχρι να μπορέσω να νοιώσω ζεστά ξανά.

Θυμόμουν όλες αυτές τις εμπειρίες και σκεπτόμουν για όλες εκείνες τις θλιβερές απώλειες στη ζωή μου. Η θλίψη έχει και μια παγωμένη πλευρά μέσα της. Ο θάνατος του παππού μου ήταν η πρώτη μου μεγάλη απώλεια όταν ήμουν δεκατεσσάρων χρονών. Ο πόνος εκείνος ήταν οδυνηρός, και μου θύμισε πώς ήταν να κρατώ το χέρι μου μέσα στο παγωμένο νερό, στο δωμάτιο του πάγου ή να κάθομαι μέσα στο κρύο νερό της μπανιέρας προσπαθώντας να ξεπαγώσω τα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών μου. Ένοιωσα την καρδιά μου όχι μόνο να ραγίζει, αλλά και να βουλιάζει και να παγώνει. Πονούσε τόσο πολύ που δεν μπορούσα να πω αν ένοιωθε κρύα ή ζεστή. Απλά πονούσε και χρειάστηκαν ήπιες αλλαγές για να αρχίσει να νοιώθει ξανά.

Όμως με τον καιρό, άρχισα να νοιώθω ξανά ζεστά μέσα μου. Ο ψυχρός πόνος εξαφανίστηκε και εγώ μπορούσα να αναλογίζομαι εκείνο τον καιρό που πέρασα μέσα στο ψυγείο της θλίψης και να συγκεντρωθώ στις γλυκές αναμνήσεις, τον καιρό που πέρασα με τον παππού μου σαν παιδί. Δεν έχω πάψει να θυμάμαι όλες αυτές τις στιγμές και να παίρνω δύναμη απ’ τα απλοϊκά και βαθυστόχαστα μαθήματα που με δίδαξε αυτός.

Τα μαθήματα που διδάσκει το δωμάτιο του πάγου είναι δύσκολα. Όποτε βρίσκεσαι εκεί μέσα, να φέρεσαι ευγενικά στον εαυτό σου και να δίνεις στον εαυτό σου τον χρόνο να ξανανιώσει και να θεραπευτεί. Μην προσμένεις να επιστρέψεις αμέσως στην κανονικότητα της ζωής ή να προσπαθήσεις να κάνεις τον εαυτό σου να ξεχάσει με το να είσαι απασχολημένος ή διασκεδάζοντας με άλλα πράγματα, αλλιώς θα ανακαλύψεις ότι θα πονάς ακόμα χειρότερα. Βρες ένα άτομο της εμπιστοσύνης σου, κάποιον που σου επιτρέπει να αισθάνεσαι, κάποιον που μπορεί να κλάψει μαζί σου όταν πρέπει να κλάψεις και να γελάει μαζί σου, όταν εσύ χρειάζεται να γελάσεις και όλα τα ενδιάμεσα. Μην ξεχνάς και μην προσπαθείς να μπλοκάρεις τις αναμνήσεις από εκείνο το δωμάτιο του πάγου, αλλιώς θα χάσεις τα βαθειά και ανεκτίμητα μαθήματα που σου προσφέρει. Δείξε σεβασμό στην καρδιά σου και δώσε της τον χρόνο να θεραπευτεί.